دولت افشاریه

افشاریان، نام دودمانی ایرانی (۱۱۶۳-۱۱۴۸ قمری و ۱۷۹۶-۱۷۳۶ میلادی) و اعضای یک سلسله بودند که بر ایران فرمانروایی کردند. بنیان‌گذار این دودمان نادرشاه افشار بود.

نادرشاه از ایل افشار بود، که در اوایل دوره صفوی برای نگاهبانی از مرزهای ایران در برابر هجوم ازبک‌ها از آذربایجان (در شمال غرب ایران و شرق ترکیه کنونی)، به خراسان کوچانده شدند.

نادرشاه افشار در سال ۱۰۶۶ خورشیدی در ایل افشار در درگز در شمال خراسان به دنیا آمد. این ایل به دو شعبه بزرگ تقسیم می‌شد: یکی قاسملو و دیگری قرخلو؛ نادر شاه افشار از شعبه اخیر بود. طایفه قرخلو را شاه اسماعیل از آذربایجان به خراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحی ابیورد و درگز و باخرز تا حدود مرو جای داد؛ تا در برابر ازبکان و ترکمانان مهاجم سدی باشند. تعداد بسیاری از این ایل‌ها در زمان شاه عباس اول در ایل شاهسون ادغام گشتند.

فرمانروایان افشاریه و دوران حکومت شاهان

•  نادر شاه از ۱۱۱۵ ش تا ۱۱۲۶ ش
•  عادل‌شاه از ۱۱۲۶ ش تا ۱۱۲۷ ش
•  ابراهیم شاه ۱۱۲۷ ش
•  شاهرخ‌میرزا از ۱۱۲۷ ش تا ۱۱۴۷ ش

دولت زندیه

زندیان یا زندیه یا دودمان زند نام سلسله‌ای ایرانی و از طایفه لک از لرهای شمالی بودند که میان فروپاشی افشاریان تا برآمدن قاجار به درازای چهل و شش سال در ایران حکومت می کردند. این سلسله به سردمداری کریم خان زند از طایفه زند از سال ۱۱۶۳ هجری قمری در ایران به قدرت رسید. کریم‌خان، ایلخان طایفه زند بود. پدرش «ایناق خان» نیز ایلخان بود. کریم خان در آغاز یکی از سرلشکران سپاه نادرشاه افشار بود که پس از مرگ نادر با همراهانش بازگشت. او فردی مدبر بود. او را در برخورد با مردمان نیکوترین فرمانروا پس از حمله اعراب به ایران دانسته‌اند. کریم خان خود را وکیل الرعایا نامید و از لقب شاه پرهیز کرد. او بطور موقتی ملایر را پایتخت و مقر فرماندهی خود نمود توانست بر کل ایران مسلط شود و سپس شیراز را پایتخت خود گردانید و در آبادانی آن کوشش نمود. ارگ، بازار، حمام و مسجد وکیل شیراز از کریمخان زند وکیل الرعایا به یادگار مانده‌است.

کریمخان زند وکیل الرعایا (۱۱۹۳ – ۱۱۶۳ ه. ق) توانست پس از فروپاشی حکومت نادرشاه افشار، تمام بخش‌های مرکزی، شمالی، غربی و جنوبی ایران را تحت حکومت خود درآورد. همچنین برادر وی، صادق‌خان زند، نیز موفق شد در سال ۱۱۸۹ ق. بصره را از امپراتوری عثمانی جدا کرده و به ایران پیوست نماید و از این طریق، نفوذ ایران را بر سراسر اروندرود، بحرین و جزایر جنوبی خلیج فارس مسلم گرداند.

فرمانروایان زند

•  کریم خان زند
•  ابوالفتح خان زند
•  محمدعلی خان زند
•  صادق خان زند

فهرست مطالب

دولت افشاریه

فرمانروایان افشاریه و دوران حکومت شاهان

نقشه ایران زمان افشاریه

دولت زندیه

فرمانروایان زند

نقشه ایران زمان زندیه

نگاه اجمالی به دولت  افشاریه و زندیه

اوضاع اجتماعی- ادبی ایران در دوره افشاریه و زندیـّه

اوضاع سیاسی

ساختار اجتماعی

اقتصاد

فرهنگ و هنر

منابع